Biểu đồ xương cá (Fishbone Diagram)
Biểu đồ xương cá là khái niệm lần đầu tiên được Ishikawa Kaoru đưa ra vào năm 1960. Bên cạnh Cây vấn đề, đây là một công cụ khá phổ biến để xác định nguyên nhân-kết quả. Vậy cụ thể, biểu đồ xương cá là gì? Các bước để thực hiện như thế nào? Hãy cùng Thinking School tìm hiểu ngay phía dưới.
Biểu đồ xương cá (Fish bone) là gì?
Biểu đồ xương cá (Ishikawa diagram, Fishbone diagram) được sử dụng lần đầu tiên vào những thập niên 1960 do Ishikawa Kaoru thực hiện tại nhà máy đóng tàu Kawasaki. Bên cạnh Flowchart, Pareto chart, Flowchart, Scatter diagram, đây là một trong các công cụ để quản lý chất lượng. Biểu đồ này thể thể hiện mối liên hệ giữa các nhóm nguyên nhân tác động hay ảnh hưởng trực tiếp đến vấn đề. Biểu đồ xương cá có thể ứng dụng trong đa dạng các nhu cầu: sản xuất, dịch vụ, cải tiến chất lượng, giải quyết vấn đề, v.v…
Các yếu tố của biểu đồ xương cá và cách thực hiện
Tại biểu đồ này, chúng ta cần phân tích theo các nhóm nguyên nhân chính:
- Con người – manpower
- Máy móc thiết bị – machine
- Nguyên vật liệu – material
- Phương pháp làm việc – method
- Tài chính, môi trường
Dưới đây là các bước thực hiện phân tích theo biểu đồ này:
- Bên phải trang giấy là các “Vấn đề”
- Bên trái trang giấy là khung xương cá, thể hiện các “nguyên nhân chính”
- Phát triển thêm các nhóm nguyên nhân chính bên cạnh 4 nhóm nguyên nhân gốc để tạo
thành các biểu đồ khác. - Trên mỗi nhánh nguyên nhân chính sẽ có các nhánh nhỏ hơn, là nguyên nhân phụ, cùng
tác động đến nguyên nhân chính. - Liên tục đặt câu hỏi: “Vì sao vấn đề này lại xảy ra?” cho đến khi không còn câu trả lời nào
khác cho nguyên nhân của vấn đề. Sử dụng với công cụ “5 câu hỏi tại sao – 5 Whys” để
thu thập thêm thông tin và xác định các vấn đề còn tiềm ẩn.
Một vài lưu ý
Đây là một công cụ tốt để tìm ra các nguyên nhân của vấn đề. Tuy nhiên, nếu vấn đề quá phức tạp, biểu đồ thể hiện sẽ rất rối. Chưa kể, nếu xác định không tốt, người thực hiện sẽ nhầm lẫn giữa nguyên nhân và kết quả của vấn đề. Bên cạnh đó, công cụ này dựa trên các nhận định cá nhân hơn là các bằng chứng. Do đó, nhà quản lý cần kết hợp thêm các công cụ 5 Whys để tối ưu việc xác định nguyên nhân chính.
Kết luận
Biểu đồ xương cá là một công cụ được sử dụng phổ biến để xác đinh nguyên nhân vấn đề và quản lý chất lượng. Để có thể mang lại hiệu quả tối ưu, nhà tối ưu cần kết hợp thêm các công cụ khác để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Tham khảo:
- Biểu đồ Ishikawa (Wikipedia tiếng Việt)
- Biểu đồ Ishikawa (Wikipedia tiếng Anh)
