Tư duy phản biện ( 1 )
19/09/2022
Sáng nay bài tập cho lớp tư duy phản biện là tình huống “Chia sẻ trên mạng xã hội để làm gì ?” của chị Tạ Bích Loan vs. Phan Anh . Dù đã viết đến 3 notes về tình huống này , nhưng sáng nay khi soạn bài ngồi nghe lại clip thì vẫn này ra nhiều vấn đề mới mà lúc trước chưa chú ý . Cụ thể là vấn đề công bố và trích dẫn . Trong clip có đoạn chị TBL liên tục hỏi Phan Anh ( đại ý ) tại sao chưa biết chắc nội dung clip có đúng , chính xác không mà đã chia sẻ . Chị cho rằng chỉ được chia sẻ khi mình biết chắc là chính xác . Và chị cũng có hàm ý cho ràng phải ai đó có thẩm quyền hay chuyên môn mới được chia sẻ thông tin . Về ý này , mình đã phân tích trong notes khác , nay muốn ghi chú thêm 1 ý rằng :
Ai cũng có quyền công bố và chia sẻ thông tin
Khi chia sẻ thông tin mỗi người bằng khả năng , kiến thức , phương pháp , công cụ của mình cố gắng đánh giá chất lượng thông tin mà mình chia sẻ ở mức độ tốt nhất trong khả năng .
Cụ thể khi chia sẻ lại một thông tin , clip , câu chuyện thì tốt nhất là phải dẫn NGUỒN.
Vậy những nguồn nào thì đáng tin cậy ? Theo thứ tự đơn giản thì : tạp chí khoa học , kỷ yếu hội nghị khoa học , công trình nghiên cứu khoa học được công bố ( nếu không đăng tạp chí ) , luận án khoa học , sách chuyên khảo , sách giáo khoa , các công bố thống kê của các tổ chức uy tín . Rồi mới đến sách , báo , internet , kinh nghiệm cá nhân …
Người chia sẻ và người nhận chia sẻ thông tin đều phải cố gắng đánh giá nội dung thông tin chia sẻ và nguồn chia sẻ .
Chính nhờ chia sẻ rộng rãi mà sự thật , tính đúng đắn mới được kiểm chứng . Chứ không phải vì chỉ cho phép ai đó được chia sẻ và độc quyền thông tin thì sự thật được bảo vệ .
Thử nhìn qui trình công bố các kết quả nghiên cứu của các tạp chí khoa học uy tín sẽ thấy rõ điều này . Khi tác giả gửi bài , ban biện tập sẽ phân công hai phản biện kín đọc và phản biện . Sau khi vượt qua vòng sát hạch của các chuyên gia phản biện và bài được đăng cho công chúng thì lúc này chính là lúc công trình đối mặt với sự thử thách của một công chúng , cộng đồng khoa học . Rất nhiều công trình dù qua các vònh phản biện vẫn bị chỉ ra nhiều lỗi , sai sót … từ cộng đồng .
Vậy vấn đề chính để tôn trọng sự thật , sự đúng đắn chính là công bố nó cho mọi người một cách minh bạch nhất , rộng rãi nhất , chứ không phải là chỉ ai đó , cơ quan nào đó mới có chuyên môn công bố .
Kết luận : khi chia sẻ thông tin , hãy đối sánh , tìm các nguồn tốt nhất , chứ đừng chỉ dựa vào ý kiến cá nhân ai đó , hay báo lá cải để chia sẻ . Nếu chia sẻ ý kiến cá nhân thì hãy nhớ nói là đây là quan điểm cá nhân của mình ( và chắc chắn rằng còn nhiều hạn chế )
