Thành kiến tiêu cực (Negativity Bias) là gì?
Thành kiến tiêu cực là khuynh hướng chúng ta chú ý, ghi nhớ, và sử dụng thông tin tiêu cực nhiều hơn tích cực. Nó thể hiện sự không cân xứng giữa mặt tích cực và tiêu cực.
Trong lúc tương tác xã hội, thiên kiến này làm chúng ta cảm thấy những sự kiện tiêu cực quan trọng hơn và ghi nhớ chúng rõ nét hơn.
Con người chúng ta có xu hướng:
- Ghi nhớ những trải nghiệm đau thương tốt hơn những trải nghiệm tích cực.
- Nhắc lại những lời lăng mạ tốt hơn là khen ngợi.
- Phản ứng mạnh mẽ hơn với những kích thích tiêu cực.
- Nghĩ về những điều tiêu cực thường xuyên hơn những điều tích cực.
- Phản ứng mạnh mẽ hơn với những sự kiện tiêu cực hơn là những sự kiện tích cực.
Ví dụ, bạn có thể đang có một ngày làm việc tuyệt vời khi đồng nghiệp đưa ra nhận xét phiến diện khiến bạn cảm thấy khó chịu. Sau đó, bạn thấy mình phải lắng nghe những lời nói của anh ấy trong khoảng thời gian còn lại của ngày làm việc.
Khi bạn đi làm về và ai đó hỏi bạn rằng ngày hôm nay của bạn như thế nào, bạn trả lời rằng thật tồi tệ – mặc dù có một sự cố tiêu cực nhưng nói chung là khá tốt.
Nguồn gốc của thành kiến tiêu cực
Xu hướng chú ý nhiều hơn đến những điều xấu và bỏ qua những điều tốt đẹp có thể là kết quả của quá trình tiến hóa. Trước đó trong lịch sử loài người, việc chú ý đến những mối đe dọa xấu, nguy hiểm và tiêu cực trên thế giới theo nghĩa đen là vấn đề sinh tử. Những người hòa nhập với nguy hiểm hơn và chú ý hơn đến những điều tồi tệ xung quanh họ có nhiều khả năng sống sót hơn. Vậy nên từ góc độ tiến hoá, xu hướng nhìn vào mặt tiêu cực là cách não bộ giúp chúng ta an toàn.Thành kiến tiêu cực ảnh hưởng đến chúng ta như thế nào?
Những thông tin tiêu cực gia tăng sự hoạt động ở vùng xử lí thông tin quan trọng của não bộ, khiến cho những hành vi của chúng ta dễ bị định hình bởi tin tức và trải nghiệm không tốt đẹp.
Tạo động lực
Thành kiến tiêu cực ảnh hưởng lên động lực hoàn thành công việc. Mục tiêu tránh khỏi mất mát sẽ tạo ra nhiều động lực để con người cố gắng hơn là khi chỉ muốn đạt được điều gì đó.
Thiên kiến tiêu cực cũng đóng vai trò quan trọng khi cố gắng hoàn thành mục tiêu. Chúng ta không giỏi tập trung vào kết quả sẽ có được, mà thường dễ bị lung lay khi nghĩ đến những điều phải từ bỏ để đạt được mục tiêu đó.
Tin tức tiêu cực
Trên thực tế, 90% tin tức được xem là tiêu cực. Những tin tức này thường thu hút nhiều sự chú ý hơn, vì vậy chúng ta thường vô thức xem chúng là sự thật và có giá trị cao.
Nắm bắt được tâm lý này, nhiều kênh thông tin và truyền thông cố tình đăng tải những tin tức tiêu cực và đặt tiêu đề “giật gân”để tăng lượt xem.
Đưa ra quyết định
Khi đưa ra quyết định, chúng ta thường đặt nặng vào khía cạnh tiêu cực. Điều này ảnh hưởng đến các quyết định lẫn việc sẵn sàng chấp nhận những rủi ro của chúng ta.
Ngay cả khi xác suất xảy ra kết quả tích cực và tiêu cực là ngang nhau, chúng ta vẫn chỉ nghĩ về ảnh hưởng tiêu cực hơn là mong muốn đạt được kết quả tích cực.
Cách nhìn nhận về người khác lẫn về mình
Khi đánh giá đối phương, chúng ta thường để ý nhiều hơn đến khía cạnh tiêu cực. Một nghiên cứu đã chỉ ra khi được cung cấp những tính từ miêu tả đối phương, người tham gia thường chọn những từ tiêu cực hơn khi nói về ấn tượng đầu tiên.
Con người cũng thường đánh giá bản thân khắc nghiệt hơn người ngoài. Một phần vì là người trong cuộc, có cái nhìn chi tiết và trực tiếp hơn. Chúng ta luôn là trung tâm trong thế giới của riêng mình, nên có xu hướng gán góc nhìn tâm điểm đó vào suy nghĩ của người khác.
Cách hành xử trong một mối quan hệ
Thành kiến tiêu cực ảnh hưởng đến mối quan hệ của chúng ta theo nhiều cách khác nhau.
Nó khiến chúng ta giả định điều tồi tệ nhất về người còn lại, ảnh hưởng đến những tương tác về sau. Khi đưa ra các giả định bi quan về phản ứng của người khác, chúng ta trở nên “đề phòng” trong cách cư xử. Điều này thường dẫn đến những cuộc tranh cãi và cơn giận không đáng có.
Khi các nhà nghiên cứu ghi lại dữ liệu về những lần tương tác tích cực và tiêu cực giữa các cặp đôi, họ đã tìm ra tỉ lệ 5:1 . Nếu 5 là con số cho những kỷ niệm hạnh phúc, hôn nhân của họ sẽ bền vững. Ngược lại, những cặp đôi bên bờ vực tan vỡ lại có rất ít thậm chí không có những khoảnh khắc vui vẻ, trong khi những lần bất hoà tăng dần.
Làm thế nào để vượt qua thành kiến tiêu cực?
Cách 1: Tự nhận thức và thách thức sự độc thoại tiêu cực
Bằng cách kiểm tra bản thân suốt cả ngày, bạn có thể bắt đầu nhận ra bất kỳ suy nghĩ nào đang chạy qua tâm trí bạn – cả những điều hữu ích và không có ích. Bạn cũng có thể xem xét các hành vi của chính mình, để hiểu rõ hơn về những gì tốt và không tốt cho bạn.
Cánh 2: Thưởng thức những khoảnh khắc tích cực
Khi bạn dừng lại và dành chút thời gian để “nhấp nháp” một trải nghiệm tích cực, bạn sẽ thưởng thức nó và tạo ra những kỷ niệm cho tương lai. Xây dựng kho lưu trữ hình ảnh tâm thần và cảm xúc tích cực của chính mình giúp bạn giải quyết sự mất cân bằng mà thiên kiến tiêu cực khiến chúng ta mắc phải.
Lần tới khi bạn trải nghiệm hoặc tạo ra một khoảnh khắc tích cực, hãy dành một chút thời gian lâu hơn bạn thường làm để tận hưởng nó. Có mặt hoàn toàn với những cảm giác tốt đẹp, những suy nghĩ vui vẻ và những cảm xúc dễ chịu mà bạn cảm nhận và ghi chú lại những gì bạn thích về nó. Khi bạn về nhà, tại sao không suy nghĩ về những gì vừa xảy ra và biến kỹ năng thưởng thức từng khoảnh khắc thành thói quen?
Lời nhắn nhủ dành cho bạn
Thành kiến tiêu cực có thể tác động mạnh mẽ đến hành vi của bạn, nhưng nhận thức được điều đó có nghĩa là bạn có thể thực hiện các bước để áp dụng cái nhìn tích cực hơn về cuộc sống.
Thực hiện cách tiếp cận có tâm hơn bao gồm việc nhận thức được xu hướng tiêu cực của bản thân và nâng cao ý thức hạnh phúc lên hàng đầu trong nhận thức — đây là một trong những cách tốt nhất để chống lại thành kiến tiêu cực.
